Bu gün bir blogda ilginç bir yazıyla karşılaştım yazının başlığı Wikipedia – “Vikipedi Ansiklopedi midir?” di, elbette bazı zararlı ve hatalı yönleri olan Wiki bence ansiklobedidir, Wiki’yi sadece kendimize göre, kendi tarafımızdan bakarsak tabii ki gözümüze hemen Kürtçe Wikipedia’daki boy boy PKK reklamları gelir. Ama iş bu kadar basit değildir tabii ki Wiki’yi kullanış ve bakış tarzımızı iyi seçmeliyiz zira Wikipedia’nın “kesin” bilgiler barındıran bir kaynak olmadığı, her zaman tartışmaya açıkolduğu kesindir. Bende şahsen bazı “bu nedir” tarzı araştırmalarımda Wiki’yi severek kullanıyorum fakat eğitimde kaynak olarak gösterilmeye pek uygun değil. Yazarın şu endişesine katılıyorum; ve asıl endişem; ilköğretim 3. sınıf öğrencilerine bile “internetten yap getir” diye ödev verebilen öğretmenlerle bu farkı ömrü boyunca anlayamayacak bir nesil yetişmesi Bir örnek;
ben çocuğa ders anlatıyorum, o bana hocam ama vikipedi de şöyle şöyle yazıyor diyor. Evinizde normal bir ansiklopedi yok mu diyorum, babam internet varken ansiklopediye gerek yok dedi ve hurdacıya verdi diyor. Çok yer kaplıyormuş vs.. Anlatabiliyor muyum? *
ilgili yazının içeriği;
Wikipedia – Vikipedi Ansiklopedi midir?
Wikipedia, Özgür Ansiklopedi sloganıyla 200’den fazla dilde kayıt bile olmadan mevcut maddeler üzerinde değişiklik yapıp, yeni maddeler açabileceğiniz popüler bir “internet ansiklopedisi”. Projenin Türkçesi ise Vikipedi olarak adlandırılıyor ve hızla büyümeye devam ediyor. Bu satırları okuduğunuz anda bile farklı dil ve ülkelerden on binlerce yazar, yüz binlerce okuyucu Wikipedia’nın dünyalı logosundaki parçaları anlayıp, tamamlamaya çalışıyor. Peki internette okumaktan bıkıp bir şeyler yazmak isteyenler için ya da okuyup bilgi sahibi olmak isteyenler için gerçekten Wikipedia iyi bir seçenek mi? Ya da ansiklopedi yazmak ortalamanın işi midir?
Farklı dildeki Wikipedia’lardan sorulardaki kaygıyı haklı çıkartacak yüzlerce örneği peş peşe sıralamak mümkün. Mesela sadece bir fikir vermesi açısından; İranlıların İngilizce ve Almanca dillerinde Selçuklu Tarihi ve dönem konularını tamamen Türklükten arındırıp kendilerine göre yazması, Ermenilerin sözde soykırımla ilgili maddelerde nokta değişikliğe tahammül edememeleri, her daim Türk karşıtı Yunan dostlarımız, özellikle Avrupa’da ve Irak’ta yaşayan Kürtlerin yazdığı akla ziyan maddeler, Kürtçe Wikipedia’daki boy boy PKK reklamları, bu konulardan türetilip doğruyu yanlışı ayırt edemeyeceğiniz binlerce ansiklopedi (!) maddesi göz önüne alınabilir. Bir de üstüne Türkiye cahilli yabancıları koyunca… Üstelik bu sadece Türklerle ilgili maddelerle sınırlı değil. Hemen her tartışmalı konuda durum bu.
Türkçe Vikipedi’de de durum pek farklı değil. Kraldan fazla kralcıları geçip, manidar bir örnek verecek olursak; “Türk dilleri” ve “Türk halkları” maddeleri bile kolaya kaçıp Almanca Wikipedia’dan çevrilmiş. Matematik, fizik ya da kimya gibi alanlarda fazla ahkâm kesene rastlanmaz ama konu sosyal bilimler olunca maşallah herkesin bilgiden önce bir fikri oluyor. Maddelere kaynaklığı da adam akıllı kitaplar, yayınlar değil de internet ve gazeteler yapınca…
Siz ne kadar alanınızda uzman biri olsanız da, kimilerine göre ihtilaflı sosyal bilim konularında bilimsel ve gerçek bir ansiklopedi maddesi yazsanız da, on gün içinde o madde eli burnunda hararetli ergenler, işi o olmayanlar, şucular-bucular tarafından sağından solundan kırpılıp, eklenip okunmaz ve işe yaramaz bir ucubeye çevrilebilir. Hemen biri çıkıp, “ama Vikipedi, madde yedi …” diye söze başlayabilir. Zahmet etmeyin, o maddeler işe yarayan bir yöntem değil, vakit kaybıdır ve kimsenin kimseye o kadar vakit kaybettirme hakkı yoktur.
Wikipedia’nın felsefesi ilk bakışta insanlara güzel bir fikir gibi gelip biraz umut veriyorsa da yeteri kadar takip ettikten sonra işin imkansızlığı su yüzüne çıkıyor. Aslında Wikipedia yazarları için çark, piyasadaki amatör avcılarının ev hanımlarına yüksek vaatlerle pazarlamacılık yaptırdığı mantıkla dönüyor. Siz satın, satamazsanız satacak birini bulun gerisi gelir. Bu mantıkla iş yaptıranlarında asıl hedeflediği, verdiği vaatlerdekiler değil, kişinin o ilk hevesle işe koyulup hedefe ulaşmanın pek de kolay olmadığını anlayıp işi bıraktığı ana kadar geçen süre içinde yaptığı iştir. Yani bir nevi ilk heves ticareti de diyebiliriz. Elbette yapacak daha iyi bir işiniz yoksa, vaktiniz de bolsa kimsenin hevesini kırmak istemem ama durum benim gözümde budur. Bir nebze pozitif bilimlerde ya da kabaca bilgi sahibi olmak istediğiniz sosyal bilimlerde işe yaradığı, bir nevi ekşi sözlük gibi bir ihtiyacı karşıladığı doğrudur ama asla yerli yabancı gazetecilerin, öğrencilerin yaptığı gibi bir müracaat kaynağı falan değildir Wikipedia.
Wikipedia’daki tabiriyle (madde yazan, düzenleyen) wikipedistleri rencide etmek istemem ama kimliği, yetkinliği belirsizler ortalamasının yazdığı bir internet derlemesinin, özellikle sıkça herkesin başvurduğu sosyal bilimler gibi konularda ciddi bir kaynak gibi sunulup, algılanması taraftarı değilim. Ben de internette geçirdiğim sınırlı saatleri, Türkçe bilgi diye diye, o ilk hevesle binlerce madde açarak, insanlara laf anlatmaya çalışarak geçirenlerdenim. Bugün daha hayırlı geçirilebilecek o zamana “kayıp zaman” değil “yanlış tecrübe” desem de ortada öyle veya böyle bir vakit kaybı var ve gerçekten bu wikipedistler arasında çoğu iyi niyetli ve nitelikli kişilerin de vakit kaybetmeden yapabilecekleri daha iyi şeyler olduğunu düşünüyorum.
Blog yazarları da bir ara Vikipedi destek kampanyası başlatmıştı, hobi olarak bununla uğraşmak insanları rahatlatıyor olabilir buna da karşı değilim. Ama ne olur ileriki yıllarda iyice rağbetin çoğalacağı Türkçe Vikipedi’ye de diğer dillerdeki versiyonlarına da gerçek bir ansiklopedi gibi bakmayalım. Çünkü uzun süre acil bilgi ihtiyacı için Wikipedia’yı (ya da sanal alemdeki diğer bilgi kaynaklarını) kullanıp, daha sonra gerçek kaynaklara döndüğünüzde aradaki uçurumun ne derece (bu yöntemle) kapanmaz olduğunu fark ediyorsunuz ve asıl endişem; ilköğretim 3. sınıf öğrencilerine bile “internetten yap getir” diye ödev verebilen öğretmenlerle bu farkı ömrü boyunca anlayamayacak bir nesil yetişmesi. Wikipedia.Org, Wikipedia Türkiye, Postitler, Wiki destek kampanyası